رفتار قاطعانه و رفتار پرخاشگرانه

رفتار قاطعانه و رفتار پرخاشگرانه  

رفتار پرخاشگرانه یا رفتار قاطعانه ، کدامیک ؟
برخی از روانشناسان پرخاشگری را رفتاری ذاتی و برخی آن را رفتاری آموخته شده به حساب می آورند.
به اعتقاد فروید، پرخاشگری رفتاری ذاتی است. این بدان معناست که انسان ها ذاتاً میل به تخریب و نمایش رفتارهای تهاجمی دارند. چنانچه بتوان پرخاشگری را به مسیر سالمی همانند انواع بازی ها، ورزش هایی چون دارت و بوکس و مشاغلی چون جراحی هدایت نمود ، می توان از تاثیرات مخرب آن در امان بود. اما چنانچه نتوان راهی برای تخلیه پرخاشگری پیدا کرد، این نیروی غریزی قوی خود را به صورت رفتارهایی چون قتل، ضرب و شتم، خودکشی، جنگ و نظایر آن نشان می دهد. برخی دیگر از روانشناسان با رد ذاتی بودن پرخاشگری معتقدند که پرخاشگری محصول یادگیری محیط اجتماعی است. نحوه برخورد والدین با نیازهای کودک، وجود الگوهای نامناسب، تقبیح نکردن رفتار پرخاشگرانه، تشویق رفتار پرخاشگرانه و تنبیه از سوی والدین و مربیان از جمله مواردی است که می تواند به شکل گیری و تقویت رفتارهای پرخاشگرانه دامن بزند.

روانشناسان بر اساس نتیجه و پیآمد یک رفتار پرخاشگرانه و یا بر اساس اهداف و مقاصدی که رفتار پرخاشگرانه بدان منظور شکل می گیرد، پرخاشگری را تعریف می کنند.

نتیجه و پیآمد رفتارهای پرخاشگرانه قابل رویت است، خواه پرخاشگری به صورت فیزیکی (همانند کتک زدن) باشد و خواه به صورت پرخاشگری لفظی همانند دشنام دادن و خواه در قالب ضایع کردن حقوق دیگران مانند تصاحب چیزی به زور.

پرخاشگری بر مبنای هدف :
چنانچه پرخاشگری را بر حسب هدف تعریف کنیم، می توانیم به دو نوع پرخاشگری یعنی پرخاشگری وسیله ای و پرخاشگری خصمانه اشاره کنیم.
منظور از پرخاشگری وسیله ای آن است که فرد و بالاخص کودکان برای دست یافتن به خواسته و هدف خود به پرخاشگری متوسل می شوند.
در پرخاشگری خصمانه، فرد بر اساس عواطف خصمانه و خشونتی که در خود احساس می کند، تلاش می کند تا به فرد مقابل خود آسیب برساند.
افرادی که دارای سبک پرخاشگرانه در برقراری ارتباط با دیگران هستند، معتقدند که : همیشه حق با آن هاست و این دیگران هستند که اشتباه می کنند یا چیزی را نمی دانند. بنابراین، آمرانه رفتار می کنند، با کلام یا رفتار خود به دیگران حمله می کنند و از این که سایرین را تسلیم خود نمایند، احساس قدرت و لذت می کنند. در واقع، آن ها از هر فرصتی برای قدرت طلبی استفاده می کنند. این قبیل افراد به جای آن که به رفتارهای کلامی و غیر کلامی دیگران توجه کنند، به ذهنیت و خیال پردازی خود مشغول می شوند. بنابراین، شنونده خوبی به شمار نمی روند و سعی می کنند در دنباله روی از ذهنیت خود کلام یا کارهای دیگران را مرتباً قطع کنند. نتیجه این رفتار چیزی نیست جز این که خیره وار به دیگران چشم بدوزند تا بتوانند از آن ها نقطه ضعفی بگیرند( دنبال نقطه ضعف هستند ) . انتقاد پذیر نیستند و دیگران را مقصر دانسته، سعی در تحقیر آنان با لحنی تند و پرخاشگرانه دارند. آن ها به همه چیز از موضع برنده - بازنده نگاه می کنند.

رفتار پرخاشگرانه آن ها دیگران را به تسلیم، اطاعت، دروغگویی، پنهان کاری، گوشه گیری و تقلب وا می دارد. برخی افراد ممکن است با آن ها مثل خودشان برخورد کنند و در حالی که بی طاقت و کم حوصله شده اند، مقابله به مثل کنند.

پرخاشگری با رفتار جرأت مندانه یا قاطعانه متفاوت است.

افرادی که با استفاده از سبک رفتاری جرأت مندانه به برقراری ارتباط با دیگران می پردازند، تلاش می کنند تا با ابراز صریح و صادقانه احساسات و افکار خود و با در نظر گرفتن حقوق مسلم خود به اهدافشان برسند.
حقیقت آن است که برخی از ما بیش از دیگران رفتار قاطعانه را از خود بروز می دهند و بعضی افراد هم در اعمال چنین رفتارهایی احساس ضعف و ناتوانی می کنند. رفتار قاطعانه در روابط بین فردی کاربرد زیادی دارد. بنابراین، در برقراری روابط بین فردی است که می توان به نقش مهم رفتار قاطعانه پی برد. البته افراد در تنهایی و خلوت نیز نیاز دارند تا در برخورد با تعارض ها، احساسات، خواسته ها و افکار خود رفتاری قاطعانه داشته باشند.[/b]

[b]رفتار قاطعانه رفتاری است که بدان وسیله بتوان احساسات، افکار و گفتار خود را صادقانه و با صراحت بیان نمود. در چنین شرایطی افراد باید بدانند که هدف از بیان صریح و صادقانه احساسات و افکار، توهین و آسیب به فرد مقابل نیست. هنر ابراز رفتار قاطعانه آن است که بتوان احساسات و آسایش فرد مقابل را نیز در نظر گرفت. بنابراین، هدف از یادگیری و ابراز رفتار قاطعانه آن است که بتوان از حقوق خود دفاع کرد، بی آن که به حقوق قانونی، اجتماعی، روانی و عاطفی دیگران تجاوز نمود.

اما سوال این است که آیا رفتار قاطعانه به ما می آموزد که هر احساسی را آزادانه بیان کنیم؟ آیا در ابراز احساساتی چون خشم و پرخاشگری یا اضطراب می توانیم قاطعانه رفتار کنیم؟
حقیقت این است که رفتاری قاطعانه است که بدان وسیله از ابراز احساساتی چون خشم و پرخاشگری یا اضطراب خودداری شود. بنابراین، ابراز آزادانه و صریح خشم و پرخاشگری یا اضطراب در مقوله رفتارهای قاطعانه نمی گنجد. اگر قرار باشد احساسات پرخاشگرانه و ترس و اضطراب های خود را در روابط بین فردی اعمال کنیم، رفتاری سالم را در معرض دید و قضاوت دیگران نگذاشته ایم.
افرادی که رفتار قاطعانه ای از خود بروز می دهند، معتقدند که خود و دیگران موجوداتی ارزشمند و صاحب حق هستند. لذا، به امور از موضع برنده- برنده نگاه می کنند. آن ها احساسات و انتظارات خود را به خوبی می شناسند و تلاش می کنند بر مبنایی واقعی عمل کنند. بنابراین، می کوشند تا در حالی که مراقب احساسات و جایگاه افراد هستند، در اولین فرصت اثر گفتار و رفتار دیگران را بر خود به گونه ای مستقیم و صادقانه ابراز نمایند. آهنگ صدای این افراد مناسب و حاکی از احترام به خود و فرد مقابل است. آن ها جملات و عبارات خود را با "پیام من" یعنی ضمیر اول شخص بیان می کنند، همانند "من احساس می کنم که ...."و " به نظر من ....". آن ها تلاش می کنند تا در همان زمانی که با مشکل روبه رو می شوند، با یک برنامه ریزی مناسب و اجازه عدم ظهور احساسات و افکار منفی، مشکل خود را با فرد مقابل مطرح نموده و آن را بر طرف نمایند. لذا، پیآمد این رفتارهای کلامی و غیر کلامی بر خود و سایرین، افزایش عزت نفس، انگیزه، برقراری تعامل، رضایت و آرامش است.
منبع :همدردی

---