ده راز ذهن انسان
1- خواب دیدن
اگر از ده نفر بپرسید که خوابها و رویاهاى انسان از چه تشکیل شدهاند، احتمالاً ده پاسخ متفاوت دریافت میکنید. علتش این است که دانشمندان هنوز سرگرم کشف این معما هستند. یک احتمال:
بقیه در ادامه مطلب...
ده راز ذهن انسان
1- خواب دیدن
اگر از ده نفر بپرسید که خوابها و رویاهاى انسان از چه تشکیل شدهاند، احتمالاً ده پاسخ متفاوت دریافت میکنید. علتش این است که دانشمندان هنوز سرگرم کشف این معما هستند. یک احتمال:
خواب دیدن از طریق تحریک حرکت سناپسها بین سلولهاى مغز، به تمرین دادن مغز میپردازد. یک نظریه دیگر این است که خوابهاى افراد درباره وظایف و هیجاناتى است که در طول روز به آن پرداخته و این فرایند میتواند به استحکام افکار و خاطرات کمک کند. به طول کلّى، دانشمندان توافق دارند که خواب دیدن در خلال عمیقترین بخش خواب که حرکات سریع چشم (REM) خوانده میشود اتفاق میافتد.
2- خوابیدن
می خواهیم درباره چیزى صحبت کنیم که بیش از یک چهارم عمر هر انسان صرف آن میشود. هنوز دلیل به خواب رفتن به صورت معما باقى مانده است. چیزى که دانشمندان میدانند این است که: خوابیدن براى بقاى پستانداران جنبه حیاتى دارد. بیخوابى فزاینده میتواند به تغییر خلق و خو، توهّم زدگى و در حالتهاى خاص، حتى به مرگ منجر شود. خواب داراى دو وضعیت است: حرکات غیرسیریع چشم (NREM) که در خلال آن، مغز فعالیت کم سوخت و سازى انجام میدهد و حرکات سریع چشم (REM) که در خلال آن، مغز بسیار فعّال است. برخى دانشمندان فکر می کنند که خواب NREM به بدن استراحت میدهد و شبیه خواب زمستانى باعث ذخیره انرژى میگردد و خواب REM میتواند به سازماندهى خاطرات کمک کند. البته این ایده هنوز اثبات نشده است و رویاهایى که در خلال خواب REM به وقوع میپیوندد همیشه ارتباطى به خاطرات ندارد.
3- احساسات خیالى
تخیمن زده میشود که در حدود ۸۰ درصد حسهایى که در ناحیه اندامهاى قطع شده بدن وجود دارد، مانند گرما، خارش، فشار و درد، برآمده از «اندامهاى گمشده» هستند. افرادى که این پدیده «اندام خیالی» را تجربه میکنند، حسى که دارند درست مانند این است که آن اندام جزئى از بدن آنهاست. یک توضیحى که در این مورد وجود دارد این است که عصبهاى ناحیه عضو قطع شده، ارتباط جدیدى با نخاع برقرار میکنند و به فرستادن علائم (سیگنال) به مغز ادامه میدهند، درست مانند هنگامى که عضو قطع شده سرجایش وجود داشت. احتمال دیگرى که داده میشود این است که مغز طورى برنامه ریزى شده است با بدن کامل کار کند. به عبارت دیگر، احتمال داده میشود که مغز، الگویى از یک بدن کامل با تمام اجزاء و اندامها را در خود نگه دارى می کند.
4- کنترل مأموریت
ساعت بیولوژیک بدن که در هیپوتالاموس مغز قرار دارد، برنامهریزى فعالیتهاى بدن براى یک ریتم 24 ساعته را بر عهده دارد. واضح ترین اثر این ریتم، چرخه خواب- بیدارى است؛ امّا ساعت بیولوژیک بر روى دستگاه گوارش، دماى بدن، فشار خون و تولید هورمونهاى نیز تأثیر دارد. پژوهشگران دریافته اند که شدّت نور میتواند از طریق تنظیم هورمون ملاتونین، این ساعت را عق یا جلو ببرد. تحقیقات بر روى این که آیا مکملهاى غذایى حاوى ملاتونین میتوانند از خستگى پرواز ناشى از اختلاف ساعت جلوگیرى کنند یا نه ادامه دارد.
5- خاطرات
انسانها معمولاً برخى اتفاقات را به سختى فراموش میکنند، مثل اولین روز مدرسه یا نخستین ملاقات با همسر. سوال این است که این فیلمهاى سینمایى چگونه در ذهن انسان نگه دارى می شود؟ دانشمندان با استفاده از تکنیکهاى تصویربردارى از مغز در حال کشف سازو کار مسئول ایجاد و ذخیره سازى خاطرات هستند. یافتههاى کنونى نشان میدهد که ناحیه هیپوکامپوس که درون غشای خاکسترى مغز قرار دارد، میتواند به صورت جعبه خاطرات عمل کند.
6- معما
خنده یکى از رفتارهاى انسان است که درک بسیار اندکى از آن وجود دارد. دانشمندان دریافتهاند که در خلال یک خنده از ته دل، سه قسمت از مغز فعّال میشود: بخش تفکّر که به شما کمک میکند معنى شوخى یا جوک را درک کنید، بخش حرکت که به عضلاتتان دستور حرکت میدهد و ناحیه هیجانات که حس «شادی» را بیرون میکشد. امّا چیزى که هنوز ناشناخته مانده این است که چرا یک نفر به یک جوک احمقانه میخندد، در حالى که فرد دیگرى موقع تماشاى یک فیلم ترسناک خندهاش میگیرد. به گفته یکى از پژوهشگران، خنده واکنشی است به ناهمخوانى و ناسازگارى (داستانهایى که از انتظارات متعارف پیروى نمیکنند). تنها چیزى که مشخص است این است که خنده حال ما را بهتر می کند.
7- طبیعت درمقابل تربیت
در جدال دیرپاى مربوط به این که آیا افکار و شخصیت، توسط ژنها کنترل میشود یا محیط، دانشمندان به شواهدى دست یافتهاند که نشان میدهد پاسخ این سوال یکى یا هر دوى آنهاست! قابلیت مطالعه ژنهاى یک فرد، بسیارى از خصوصیات و ویژگی هاى انسان را نشان داده است که ما کنترل اندکى بر روى آنها داریم و در عین حال، در بسیارى از زمینهها، نشان داده شده است که تربیت، تأثیرى قوى بر این که ما که هستیم و چه می کنیم داشته است.
8- میرایى
زندگى جاوید فقط در هالیوود وجود دارد ! امّا سوال این است که چرا انسان پیر می شود؟ همه ما با یک جعبه ابزار عالى به دنیا میآییم که پر است از سازوکارهاى مقابله با بیماریها، به نحوى که ممکن است فکر کنیم میتواند ما را در مقابل انواع بیماریها محافظت کند. امّا با افزایش سن، سازوکار ترمیمى بدن از فرم خارج میشود. در واقع، مقاومت ما در برابر صدمات جسمى و استرس کاهش مییابد.
نظریه هایى را که در مورد علّت سالخوردگى انسان وجود دارد ، میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
1) پا به سن گذاشتن مانند سایر ویژگیهاى انسان، ممکن است بخشى از ژنتیک انسان باشد که طبق برنامه ریزى خاصى اتفاق میافتد و
2) در یک دیدگاه کمتر خوشبینانه، پا به سن گذاشتن، علّت خاصى ندارد و در نتیجه صدمات سلّولى که در طول زندگى به وقوع میپیوندد، پیش میآید. تعداد زیادى از دانشمندان فکر می کنند که علم نهایتاً پا به سن گذاشتن را به تأخیر خواهد انداخت و حداقل طول عمر را به دو برابر طول عمر فعلى خواهد رساند.
9- انجماد
زندگى جاوید ممکن است واقعیت نداشته باشد، امّا یک رشته جدید به نام کرایونیکس (Ceyonics) میتواند به برخى از انسانها دو بار حیات اعطاء کند. در مراکز کرایونیکس، بدن انسانها را پس از مرگ در خمرههایى پر از نیتروژن مایع در دماى منهاى 78 درجه سانتی گراد قرار می دهند. ایدهاى که وجود دارد این است که فردى که بر اثر یک بیمارى که فعلاً لاعلاج است فوت شده، میتواند در آینده هنگامى که درمان آن بیمارى کشف شد، یخ گشایى و احیاء شود. هم اکنون بدن تد ویلیامز، بازیکن شاخص و معروف بیس بال در یکى از مراکز کرایونیکس در آریزونا منجمد شده است. البته فعلاً هیچ یک از بدنهایى که بدین ترتیب منجمد شدهاند، احیاء نشدهاند زیرا این فناورى هنوز به وجود نیامده است، ولى دانشمندانى که در این زمینه کار می کنند، امیدوارند در آینده به این فناورى دست یابند.
10- هوشیارى و آگاهى
هنگامى که صبح از خواب برمی خیزید، متوجه میشوید که خورشید طلوع کرده است، صداى پرندگان را می شنوید و هواى تازه را برروى پوست صورت خود حس می کنید؛ به عبارت دیگر، هوشیار هستید. این موضوع پیچیده از دیرباز در جوامع علمى مطرح بوده است. اخیراً دانشمندان علم اعصاب، هوشیارى را به عنوان یک موضوع پژوهشى واقعى مورد توجه قرار دادهاند.
بزرگ ترین معما در این حوزه توضیح این مسأله بوده است که چگونه فرایندها در مغز به تجربیات ذهنى میانجامند. تا کنون دانشمندان توانسته اند لیست بالا بلندى از سؤالات را تهیه کنند.