توکل ،اعتماد به نفس و ایستادگی

توکل ، اعتماد به نفس و ایستادگی

  « اِنّی تَوَکَّلتُ عَلَی اللهِ رَبّی وَ رَبِّکُم »

من بر خدا که پروردگار من و شماست توکل کرده ام.

 سوره هود ، آیه 56

لقمان حکیم:

فرزندم ! بر خدا توکل کن ، سپس از مردم بپرس آیا کسی هست که توکل به خدا کرده باشد و خداوند او را بی نیاز و مشکل او را حل نکرده باشد؟!   ( میزان الحکمه ، جلد 4 ، حدیث 22661)

در بسیاری از آیات قرآن مجید و روایات اسلامی و سرگذشت انبیاء و اولیاء و صالحان و در کتب علمای اخلاق و ارباب سیر و سلوک ، بر مسئلة توکل در مقام یک فضیلت مهم اخلاقی که بدون آن نمی توان به مقام قرب الهی رسید ، تاکید شده است.

منظور از توکل سپردن کارها به خدا و اعتماد بر لطف اوست ، زیرا « توکل» از مادة  « وکالت» به معنی انتخاب کردن وکیل و اعتماد بر دیگری است. بدیهی است هر قدر توانایی وکیل بیشتر و آگاهی او فزون تر باشد ،شخص موکل احساس آرامش بیشتری می کند و از آنجا که علم خدا بی پایان و تواناییش نامحدود است، هنگامی که انسان توکل بر او می کند، آرامش فوق العاده ای می یابد ، در برابر مشکلات و حوادث مقاوم می شود ، از دشمنان نیرومند و خطرناک نمی هراسد ، در سختی ها خود را در بن بست نمی بیند و پیوسته راه خود را به سوی هدف ادامه می دهد.

توکل ، مانند سایر فضایل اخلاقی ، اسباب و سرچشمه های متعددی دارد ؛ ولی می توان گفت ، عمده ترین اسباب توکل ، ایمان و یقین به ذات پاک خدا و صفات جمال و جلال اوست.

بعضی از بزرگان علم اخلاق برای توکل سه درجه بیان کرده اند :

نخست این که اعتماد و اطمینان انسان به خداوند مانند کسی باشد که وکیل لایق و دلسوزی دارد و کار خود را به او وا می گذارد ( بی آن که اصالت و استقلال خود را فراموش کرده باشد ) ؛ این ضعیف ترین درجات توکل است !

دوم این که ، حال او در وابستگی به لطف پروردگار مانند حال کودک به مادر باشد. او در ابتدای طفولیت کسی جز مادر را نمی شناسد و به غیر او اعتماد ندارد و چون او را می بیند به دامن وی می آویزد و اگر مادر حضور نداشته باشد، هر حادثه ای برای او پیش آید ، فوراً مادر را صدا می کند و با گریه او را می طلبد. بی تردید، این حالت درجه ای بالاتر از توکل است ، زیرا در این حالت انسان غرق عنایات حق است و جز او کسی را نمی بیند و در مشکلات غیر او را صدا نمی زند.

مرحلة سوم ، که از این هم بالاتر است، این است که در برابر خدا هیچ گونه اراده ای از خود نداشته باشد ، هر چه او بخواهد همان مطلوب اوست و هر چه او نخواهد مورد بی اعتنایی اوست.

کوتاه سخن این که ، توکل مفهوم بسیار ظریف و دقیقی دارد که در عین توجه به عالم اسباب، انسان را از غرق شدن در آن و دل بستن به غیر خدا و آلودگی به شرک باز می دارد.