افول اخلاق در میان ما
✳️من دریافتم که قصهی افول اخلاق در میان ما دلایلى داشته که من دو دلیل از مهم ترین آن دلایل را متذکر میشوم :
اول این که در دورهای ، علم فقه غلبه خاص یافت .
تأکید بر این که انسان ِ مسلمان کسى است که رفتارش با فقه منطبق باشد ...
دلیل
دوم این که ما قرنهاست حتى پیش از ورود اسلام به ایران، در زیر سایه
نظامهاى استبدادی میزیستیم و نظامهای استبدادی عیوب و نقایص بسیار
دارند.
یکى از بدترین و مهیبترین نقص این نظامها ، عقبماندگی اخلاق است.
اخلاق در سایه نظامهایاستبدادی رشد نمیکند و دچار خفقان میشود.
عموم مردم می پندارند چون استبداد به آن ها زور می گوید، بد است .
البته این یکی از رذایل نظامهاى استبدادی است .
اما مهمتر آن که استبداد، بد است چون به اخلاق زور مىگوید .
یعنى اساساً اخلاقی باقی نمیگذارد .
به صورتى که اخلاق به طور کامل خفه میشود.
در
نظامهای استبدادی، هرمی وجود دارد که قاعده آن را مردم تشکیل می دهند و
در صدر آن ، حاکمان جای می گیرند و چون نظام ، استبدادی است، هیچ
قاعدهای برای گرفتن حق ، جز نزدیک شدن به حاکمان یا رأس هرم وجود ندارد.
هر چه فرد خود را به مراکز قدرت نزدیک کند، قدرتمندتر می شود و می تواند حق
و حقوق خود را بگیرد و بلکه از آن نیز فراتر برود. یعنى براى رسیدن به
رأس هرم قدرت، هر حق و فضیلت و ارزشی را زیر پای نهادن.
در این صورت مردمان، نردبان فرد می شوند و همه چیز برای کسب اقتدار و تقرب به مسندنشینان ِ قدرت ، جنبه ابزاری مىیابد.
بدین ترتیب اخلاق از اولین قربانیان استبداد خواهد بود.
متأسفانه ما در طول تاریخ خود با هر دو آفت براى اخلاق مواجه بودهایم."
✍ دکتر سروش